Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Yaşayan Diller Enstitü Müdürü Doç. Dr. Vecihi SÖNMEZ ile “Kürt Dili Edebiyatı Kültürü ve Kürt Dili Edebiyatı Tezli ve Tezsiz Yüksek Lisans alımları“üzerine yaptığımız röportaj
B.WANÎ:– Öncelikle Üniversitemizde açılan Yaşayan Diller Enstitüsü’nün hayırlı olmasını diliyoruz.
– Hocam, bizlere kendinizi kısaca tanıtır mısınız? (Öz geçmişiniz?)
Doç. Dr. V. SÖNMEZ: Öğrencilerimiz az çok bu hususta bilgi sahibidirler. Ben 1966 Bitlis ili Hizan ilçesi doğumluyum. İlkokul, ortaokul ve liseyi Bitlis’te tamamladım. Ardından 1986 yılında Erzurum Atatürk Üniversitesi İktisat Fakültesi, İktisat bölümünü kazandım. Ancak daha sonra kararımı değiştirip Mısır Ezher Üniversitesi, İslami Bilimler Fakültesine kayıt yaptırdım. Dört yıl okuduktan sonra 1990 yılında öğrenimimi tamamlayıp mezun oldum. 1990-1992 yılları arasında Avrupa’nın çeşitli ülkelerinde, bölge vaizliği görevlerinde bulundum. 1992 yılında Bingöl İmam Hatip Lisesi’nde meslek dersleri öğretmeni olarak atanarak milli eğitimde resmi olarak göreve başladım, burada bir yıl çalıştıktan sonra, 1993 yılında Y.Y.Ü. İlahiyat Fakültesi, Kelam Ana Bilim Dalı’nda araştırma görevlisi olarak atanarak bu göreve başladım. Yüksek lisans ve doktoramı, Erzurum Sosyal Bilimler Enstitüsünde yaptım. Halen Y.Y.Ü. Doç. Dr. olarak görev yapmaktayım, aynı zamanda Y.Y.Ü. Yaşayan Diller Enstitüsü Müdürlüğü görevi yapmaktayım.
B.WANÎ: Enstitünüzün akademik kadro durumu ve akademik çalışmaları hangi aşamada, herhangi bir eksiğiniz var mı?
Doç. Dr. V. SÖNMEZ: Enstitümüz Şubat 2012 yılında Başbakanlık ve Y.Ö.K.’ün vermiş olduğu karar ve onaylarla açıldı; ancak öğrenci talebi ve bazı prosedürlerin yerine getirilmesi ile 2012 yılı Mayıs ayı itibari tüm işlemlerimizi tamamlayıp, yüksek lisans öğrencisi almaya başlanmış bu itibarla 2013 Ağustos ayı itibari ile öğrenci alımına hiçbir engel kalmamış ve nihayet, 16 ağustos 2013 tarihi itibari ile, 60 kişilik tezsiz yüksek lisans, 6 kişilik tezli lisans alımımız ilana çıkmıştır.
Akademik kadro hususunda, halen üniversitemizde de çalışmakta olan Kürt Dili ve Kültürü alanında çalışma ve becerileri olan öğretim görevlileri ile beraber ve iki okutman kadrosu ve dışarıda bu işte başarılı olan eğitmenlerin desteği ile ilk aşamada bu işi idame edecek ve daha sonraki aylarda akademik kadromuzun genişletecek bir çalışma içerisindeyiz. Bu hususta, rektörlüğümüzden söz almış bulunmaktayız. Ayrıca eğitim fakültesine bağlıKürtçe Öğretmenliği bölümünün lisans seviyesinde açılması çalışmalarını da enstitü olarak şahsen ve arkadaşlara yürütmekteyiz.
Ayrıca üniversitemiz ile Süleymaniye/Dohuk Üniversiteleri arasında yapılan öğrenci değişimi ve denklik anlaşmaları çerçevesinde, Kürtçe’nin Sorani lehçesinin de bir ihtiyaç olduğu görülmüş ve bu bölümün de enstitümüz nezdinde açılması çalışmalarına başlanmıştır.
B.WANÎ: Başvuracak yüksek lisans adaylarından beklentileriniz nelerdir? Nasıl öğrencilere sahip olmak istersiniz?
Doç. Dr. V. SÖNMEZ: Bizim ilk aşamada beklentimiz, öğrencilerimizin bu bölümü severek okumaları ve bu alana gönül vermeleridir. Kürt Dili ve Kültürü’ne hizmet etmeyi amaç edinmiş nitelikte öğrencilerimizin olmasını arzu etmekte ve bu çalışmalarını akademik çalışmalarla sürdürmelerini arzulamaktayız. Yoksa bu alana sadece maddi bir çıkar amacıyla girmenin bir başarı getireceğini düşünmüyorum, bu amaçla girenlerin bu alanda ilerleyemeyeceklerini ve başarılı olamayacaklarını düşünüyorum.
B.WANÎ: Enstitüde okuyacak ve mezun olacak öğrencileri ne beklemektedir, nasıl bir beklenti içinde olmalıdırlar?
Doç. Dr. V. SÖNMEZ: Enstitümüz bünyesinde bu bölümü bitirecek, tezli öğrencilerin enstitümüzde, doktora ve akademik çalışmalarda bulunacak ayrıca ileriki dönemlerde tezli ve tezsiz öğrenci kontejan sayımız kat ve kat artacaktır. Öğrencilerimizin beklentileri Kürt Dili’ni öğrendiklerini hissetmeleri ve bu sevinci yaşamaları daha sonra da Milli Eğitim Bakanlığı’nda ve üniversitelerde Kürt Dili ve diğer lehçelerinde MEB’de eğitimci olarak görevlerini ifa etme durumu söz konusu olacaktır. Zira YÖK ve MEB tarafından bu dilin önü açılmış ve en kaliteli bir şekilde bu dilin öğrenilmesi amaçlanmıştır.
B.WANÎ: (okuyucu sorusu) Üniversitelerde ve üniversitemizde okutulacak dersler hangi kaynaklardan olacak, hangi kaynaklardan yararlanılacak, hangi yazarlar araştırmacılardan yararlanılıyor. Kürtçe dilbilgisi olarak kaynak olarak kimi ve veya hangi yayını tercih edilebilir.
Doç. Dr. V. SÖNMEZ:
Gramer kitabı olarak:
1- Celadet Elî Bedirxan (Kolay Kürtçe “Gramera Kurmancî”)
2- Prof. Dr. Kadri YILDIRIM (Kürtçe Dil Bilgisi)
3- Çetin TAŞ (Waneyên Rêzimana Kurmancî)
4- Sami TAN (Rêzimana Kurmancî)
5- Mikail BÜLBÜL (Rêzimana Kurmancî)
6- Bahoz BARAN (Rêzimana Kurmancî) ve yayınlanmış bütün Kürtçe gramer kitaplarından faydalanılacaktır.
Klasik Kürt Edebiyatı derslerinde ise;
1- Yrd. Doç. Dr. Abdurrahman ADAK’ın çıkacak olan (Klasik Kürt Edebiyatı). Ayrıca bütün klasik şairlerimizin divanları hem Latince hem de Arapça alfabesi ile okutulacaktır.
Kürt Halk Edebiyatı dersinde ise;
1- Ramazan PERTEV’in eğitim sezonunda çıkacak olan (Kürt Halk Edebiyatı)
Çağdaş Kürt Edebiyatı dersinde ise;
1- Ramazan ALAN’ın çıkacak olan (Çağdaş Kürt Edebiyatı) kitaplarını okutturacağız.
Sözlük çalışmalarında ise;
1- Zana FARQÎNÎ farqînî (Ferheng – Sözlük) “Weşanên Enstîtuya Kurdî Ya Stenbolê” sözlüğü kullanılacaktır.
Ayrıca Zazaca ve Soranice dersleri için de şimdiye kadar yayımlanan materyalleri okutturulacaktır.
B.WANÎ: Bahar döneminde de, Yaşayan Diller Enstitüsü’ne alımlar olacak mı? Olacaksa eğer kontenjanı ne kadar olur.
Doç. Dr. V. SÖNMEZ: Elbette öğrenci sayısı artırarak eğitimimize devam edeceğiz. Ancak şimdilik kesin bir kontenjan belirlemek biraz zor olacaktır. Bahar döneminde de inşallah hem tezli hem de tezsiz yüksek lisans kontenjanını artırarak alımlarımız olacaktır.
B.WANÎ: 3–4 Eylül’de gerçekleştireceğiniz sınav YYÜ’miz tarihinde bir ilk olacak, ilk kez Kürt Dili’nde resmi olarak sınav yapılacak. Bu sınav hakkında bize genel çerçevesiyle bilgi verebilir misiniz?
Doç. Dr. V. SÖNMEZ: Tezsiz yüksek lisans sınavımız çoktan seçmeli seksen (80) sorudan oluşacak, 80 sorunun 40’ı gramer ve imla bilgisini ölçecek, diğer 40’ı da Genel Kürt Edebiyatı ve Kültürü bilgisini ihtiva edecektir. Tezli yüksek lisans ise klasik olarak yapılacaktır. Bu sınavda da öğrencilere gramer ve edebiyat bilgisi, ayrıca Farsça ve Arapça harflerin kullanımı ile ilgili bilgileri ölçülecektir.
B.WANÎ: Size göre günümüz Türkiye’si, Ortadoğu ve dünya için Kürt Dili ve Edebiyatı’nın önemi nedir, dilimiz hangi aşamadadır?
Doç. Dr. V. SÖNMEZ: Tabi çok geç kalınmış bir adım olmakla birlikte, Kürt Dili Edebiyatının kapsamında olan şahıslar ve eserleri, ırkçı ve faşizan yaklaşımlar neticesinde hep sümen altı edilmiş yayınlanmasına engeller çıkarılmış ve bu dilin, kültürün gelişmesi için bir çok baskı yapılmıştır. Ancak sevindirici olan asrın son dönemlerinde dünyada meydana gelen gelişmeler hem Kürt Dili’nin ve Edebiyatı’nın öğrenilmesi hem de kültürünün gelişmesi noktasında olumlu birçok adımların atılmasını zorunlu hale getirmiştir. Gerek ülkemizde gerekse de Kürtlerin yoğunlukta olduğu diğer ülkelerde ciddi gelişme ve ilerlemeler kaydedilmiştir. Bu da yıllardır yok olmaya mahkûm edilmiş bir dil ve kültürün yeniden canlanmasına, zengin temeller üzerinde oturmasına, günümüze kaybolmadan gelmesine imkân sağlamıştır. Her ne kadar Farsça Dili ile köken itibari ile birbirlerine yakın olsalar da bu dilin müstakil derinlikli bir dil olduğu, arı bir dil olarak Farsçadan farklı bir dil olduğu ortaya çıkmış ve bu zenginlik ileriki dönemlerde gelişerek, hem Arap harfleri hem de Latin harfleri ile eski eserlerin incelenmesi ve yeni eserlerin ortaya konulması bağlamında ciddi mesafe kat etmiştir.
B.WANÎ: Son olarak bizim aracılığımız ile Edebiyata veya gündeme dair paylaşmak istediğiniz bir şey var mı?
Doç. Dr. V. SÖNMEZ: Bizim enstitümüzün amaçlarından en önemlisi hem Kürt Dili Kültürü üzerinde hem de şu an da dünyada yaşayan ve yok olmaya yüz tutmuş farklı dil ve kültürlerin yaşatılması geliştirilmesi ve topluma kazandırılması hususunda elimizde gelen gayreti sarf edecek dillerin Rabbimizin birer ikramı ve nimeti olduğu düşüncesi ile bütün dillere eşit mesafede ve her bir dilin bir insan anlamına geldiği düşüncesi ile stratejiler belirleyecek, kendi bölgemizde yoğunlukta olan dil ve lehçelerin öğrenilmesi ve öğretilmesi hususunda araştırmalar yaptırılacak ve bu sayede gündemde olmayan belki de haberimizin olmadığı birçok eser akademik çevrelere kazandırılacaktır.
B.WANÎ: Röpotaj için teşekkür ederiz. Çalışmalarınızın artarak, devam etmesini dileriz…
Doç. Dr. V. SÖNMEZ: Ben de teşekkür ediyorum, Çalışmalarınızın devamını diliyorum. inşallah ilerleyen dönemlerde bu gibi çalışmalarda sizlerle buluşmayı diliyorum.
15.09.2013 / WAN